De directheid van Boeddhanatuur, die natuurlijke scheppende en verbindende kracht ervaren, vraagt om een proces van innerlijke verstilling, je zintuigen openen en leren alle geluid en prikkels, emoties, gevoelens en gedachten die opkomen te laten voor wat ze zijn. Zo kan in de meditatie de door onrust vertroebelde geest steeds weer verhelderen. We oefenen ‘gelatenheid’, het niet voeden van onze neiging om de wereld die is ingekleurd door emoties en gedachten te verwarren met de werkelijkheid.  Zo zijn onze gedachten ‘over’ iemand of iets niet wat het in werkelijkheid is.

In de overgave aan de situatie zien we die werkelijkheid zoals die is. We zien dat die uiting van de geest, van Boeddhanatuur is. We zien dat onze gedachten erover, ons denken een functie is van die geest. En dat alles altijd en alleen maar HIER is. Ook als we mijmeren over ‘gisteren’ en ‘morgen’ gebeurt dat NU. We zien dat we in die Ware Aard onverbrekelijk met alles en iedereen verbonden zijn. En dat ieder mens de unieke uitdrukking is van die natuur. Alles en iedereen blijkt bij te dragen aan onze levensweg. We dragen daarmee de zorg voor elkaar, een grote verantwoordelijkheid, immers al ons denken en doen heeft effect op onze omgeving.

Deelname aan meditatie gebeurt vrijwillig. De inzet vanuit het eigen verlangen en toewijding zijn bepalend. Het gaat in essentie niet om succes of prestatie. En evenmin om begrijpen. Het gaat om bevrijden, innerlijke bevrijding en het besef – dit is mijn bestaan waarin niets en niemand van kan worden uitgesloten, hier draag ik de zorg voor. Boeddhist of christen zijn betekent niet vroom of heilig zijn maar mens zijn, zo volledig mogelijk je mens-zijn leven.

Tijdens een persoonlijk onderhoud in een zenretraite gaf een van de deelneemsters blijk van een tamelijk strenge houding jegens zichzelf. ‘Wat dacht je ervan  ‘mildheid’ te betrachten?,’ vroeg ik. Ze keek me verwonderd aan en zei: ‘Daar heb ik geloof ik niet zoveel van mee gekregen’.

‘Maar als aangeboren vermogen is het in potentie volop aanwezig’, zei ik. ‘Het is een bijzonder innerlijk vermogen dat in veel mensen die streng zijn jegens zichzelf en jegens anderen grotendeels onaangeroerd ligt en erop wacht gewekt te worden.’

We spraken er een tijdje over, beschouwden het begrip van diverse kanten en benoemden de mogelijke kwaliteiten en uitwerkingen ervan. Zoals zachtheid, ontvankelijkheid, geduld, begrip, beweeglijkheid, flexibiliteit, openheid, compassie, verbondenheid. ‘Kun je daar misschien eens mee werken de komende tijd?’, vroeg ik. Met een glimlach zei ze: ‘Daar kan ik geloof ik wel wat mee.’

Mildheid is op het spirituele pad wat mij betreft een kernbegrip . In een anekdote uit de zenhistorie raadt een zenleraar zijn monniken aan ‘te worden als gesmolten boter’, een ander spreekt van het ‘ijs laten smelten en weer vloeibaar worden’. Verzachting, de harde ego-kern weer toegankelijk en ontvankelijk laten zijn, is een belangrijke en cruciale beoefening. Het vraagt van de student bewust te worden van de eigen strengheid. Het kan goed zijn dat tijdens de meditatie, gedurende het afdalen in zichzelf, en in gesprekken met de begeleidende leraar men stuit op patronen die van oudsher zijn ingesleten. Strengheid kan een gevolg zijn van een gewoonte zichzelf in stand houdt en zich uit in zijn of haar uiterste best te doen, het verlangen te worden aanvaard door de omgeving, enz. Dat zijn mogelijke gevolgen van de wereldse normen en opvattingen die op het spirituele pad echter tot een blokkade worden.

Spiritualiteit staat voor ontvankelijk worden voor het bestaansgeheim, de universele kracht die het ego dat zich staande probeert te houden, verre overstijgt. Om die krachten te ervaren en te leren er expressie aan te geven in het alledaagse leven is het van belang het lichaam te kunnen openen en te leren luisteren naar wat de situatie, het ogenblik vraagt. Het ego dient zijn of haar verzet op te geven, zachter te worden, ontvankelijk. Pas dan kan mildheid de wonderlijke, verbindende kracht die het is ten toon spreiden.

(foto: Huawei)

Wat zich toont ‘laten’. Onaangeroerd laten. Het leven ‘laten zijn’. Jezelf ‘laten zijn’. In het leven van alledag, te midden van alle drukte, het universum zich laten ontvouwen in de oprechte expressie van een handeling en/of gedachte. Kunnen we dat? Wat opkomt aan gevoelens, emoties en gedachten, wat opdoemt in enige situatie aan gebeurtenissen en ontmoetingen, voert ons dikwijls mee en weg van onszelf, we laten ons verleiden en raken bevangen. Meningen, oordelen, neigingen – alles wordt in stelling gebracht. Het kan gaan om kleine, onooglijke gebeurtenissen of grote, ingrijpende, maar ze prikkelen het ego en laten het reageren. De ervaring van dit grootse ogenblik, deze aanwezigheid waarvan niets en niemand uitgezonderd is, is uit beeld. De golven ontnemen de ervaring van de oceaan.

Gelatenheid kent diverse betekenissen – een ervan is moedeloosheid, resignatie. Waar we hier over schrijven, is de betekenis van het scheppen van openheid, vrijmaken van de situatie, het wekken van stilte, kalmte, innerlijk raken aan de grond der dingen. Meditatie is in eerste instantie een beoefening en uiteindelijk een komen tot contemplatie, een samenvallen met, jezelf zien in alle dingen en die dingen in alle oprechtheid ‘laten’, gelatenheid als geestelijke staat. De staat waarin je je volledig herinnert wat er gaande is, wat en wie je bent. De staat waarin dingen niet langer gehinderd worden. Zonder dat er een etiket op wordt geplakt, zonder dat ze geweld worden aangedaan, zonder dat ze kleiner worden gemaakt, zonder dat ze gehinderd worden, vastgehouden en beoordeeld. Meister Eckhart zegt over gelatenheid: ‘Wie zichzelf ook maar een ogenblik volledig liet, die mens zou alles geschonken krijgen’.

De dingen staan niet op zichzelf, mensen noch dingen zijn een eiland. Alles is uitdrukking van essentie, Licht in de materie, er is niet-iets met enige substantie. Alles in dat Licht is onlosmakelijk met elkaar verbonden, het komt op en verdwijnt weer. In deze essentie bent u feitelijk wat u ziet, hoort, voelt, proeft, ruikt, aanraakt. Wat is dan werkelijkheid? Niet iets wat verschijnt zoals de auto, de wolken, het lichaam, een woord, een gedachte, de regen. Werkelijkheid is de ervaring van dit moment. Alles gebeurt in essentie, is pure ervaring en is precies zoals het is. In de staat van gelatenheid is te neiging te etiketteren en te worden meegezogen opgelost. Het is de vrucht van langdurige meditatieve beoefening die uitmondt in contemplatie – de mens is verlost van de illusie dat er een substantieel ik aan het werk is en leeft in het besef dat het werkzaamheid is van alomvattende ongeborene, het. De noodzaak tot etiketteren is uitgeblust.

In andere mystieke tradities noemen we het ongehinderd laten ook wel verzaking. De wereld verzaken, je er als het ware uit terug trekken met de neigingen, oordelen, opvattingen en concepten die we voortdurend hebben. Pas wanneer je dat 100% doet vallen lichaam en geest weg en ontvouwt de wereld zich zoals het is: als essentie, ongeboren, enkel in dit ene ogenblik , alomvattend, niets uitsluitend, niet komend en niet gaand, niet ontstaand en niet vergaand, leven noch dood. er is niets wat verschijnt, niemand die waarneemt. Enkel DIT.

(foto: Huawei)