Luisteren is een vermogen van ons wezen, hetzelfde wezen waaraan we overigens al onze andere vermogens te danken hebben, zoals spreken en denken. Luisteren is een ultieme vorm van verbinden, we luisteren immers niet met onze oren maar met ons wezen. En dan heb je nog luisteren en luisteren. Luisteren we vanuit het ego of luisteren we werkelijk?

Luisteren vanuit het ego toont zich wanneer een persoon de conversatie naar zich toetrekt door elke mogelijkheid in het verhaal van de ander aan te grijpen. Ja, dat heb ik ook gehad toen ik…. Ja, ik ben vorige week ook bij de dokter geweest en….

We kunnen ook luisteren met een agenda in het hoofd, bijvoorbeeld door een of geen bevestiging te zoeken in wat een ander vertelt. Zie je wel, had ik toch gelijk! Als ik het niet dacht!

Het zijn beide vormen die voortkomen uit de behoefte greep te houden op het eigen leven. Men schermt zich af, is niet werkelijk tot empathie in staat, tot het toelaten van een verhaal van de ander. Dit verklaart dat gesprekken niet zelden moeizaam verlopen en zelfs kunnen ontaarden in conflicten. Het verhaal van de ander kan niet landen omdat er geen ruimte is, omdat er te veel behoefte aan aandacht voor de eigen situatie of omdat men vol zit met (voor)oordelen en concepten. Denk ook aan de politiek waarin men in debatten duidelijk kan zien dat men elke tijd aangrijpt om het eigen verhaal te vertellen, niet om naar een ander te luisteren. Of aan mensen die dolgraag een ander willen veranderen of telkens vertellen wat die persoon moet doen.

In deze gevallen is er sprake van een filter in het luisteren. Je zou kunnen zeggen dat onze patronen, die we in meer of mindere mate allemaal hebben, ons leiden. Het leven is de uitdaging deze patronen te herkennen, ze te transformeren of, als ze al te hardnekkig zijn, er mee te leren omgaan. Een kennis van me spreekt van de diepe groeven in de cd van je leven, waarin je geregeld blijft hangen en daarmee telkens weer in dezelfde gewoontes vervallen. De groeven kunnen zich aandienen als emoties zoals angst of bepaalde vaste gedachten over iets of iemand. Vanuit zo’n groef hoort men niet werkelijk wat de ander vertelt en beweegt.

Luisteren met je wezen vraagt iets anders. Namelijk een onbevooroordeeld open staan voor het verhaal van de medemens, een voorwaarde om de nuances in wat men hoort op te vangen. Dat is ook de betekenis van communicatie, verbinding. Wie openheid praktiseert, komt uiteindelijk tot bevrijdende communicatie. Ruimte maken voor een ander helpt de ander uit diens beschutting te komen. Een open houding in luisteren, biedt de mogelijkheid meer in de actualiteit te blijven en minder te worden verrast door veranderingen. Ja, men slaagt er dan beter in om met en in die veranderingen mee te gaan.

Wat hoor je? En, wat hindert je om werkelijk te kunnen horen wat er speelt? Het is een geweldige vorm van zelfonderzoek ten gunste van een betere communicatie, ja, bevrijdende communicatie.

Mensen worden buiten- en uitgesloten. Anno 2018, anno nu. In wat we een wereld van beschaving noemen. Buiten- en uitgesloten op grond van hun geloof, hun afkomst, huidskleur, opvattingen. In veel situaties opgejaagd, gewelddadig bejegend en zelfs gedood. Op internet meldt een synoniemensite over uitsluiten en buitensluiten: uitsluiten (ww) : boycotten, buitensluiten, declasseren, verwijderen, weren · sluiten (ww) : buiten houden, buitensluiten, uitsluiten · uitzonderen (ww) : buitensluiten, onderscheiden, uitsluiten · weerhouden

Geef de eeuwenlange uit- en buitensluiting van medemensen een nieuwe wending

Uit- en buitensluiten is niet iets nieuws. Het is menselijk gedrag van alle tijden en gebeurde en gebeurt in alle vormen, op lichte tot op extreme wijze. Het heeft de loop van de geschiedenis in hoge, zo niet beslissende mate bepaald. Het is de belangrijkste reden (geweest) om mensen te vervolgen, te verdrijven, ja, uit te roeien.

Het is zo schrijnend omdat de mensheid met uit- en buitensluiten, beantwoordt aan een neiging die naar mijn gevoel rechtstreeks indruist tegen onze natuur. Uit- en buitensluiting gaat namelijk uit van met name haat en verdeeldheid. De diepere menselijke aard is er echter van nature een van verbondenheid, eenheid, wederzijdse afhankelijkheid. Het is de ‘onzichtbare’ dimensie die zich in onze wereld weerspiegelt en waarin dit bestaan is geworteld, het is de rots waarop we staan en ons innerlijk houvast. Het is die dimensie die leven schenkt en ons allen draagt. Het is het medium en de ether waardoor communicatie mogelijk is.

Buitensluiten van medemensen gebeurt op bepaalde gronden. De gevolgen zijn aan den lijve voelbaar in tal van conflictgebieden in de wereld maar evengoed dichtbij huis, in families, op scholen, op het werk. Van de week werd bekend dat uitzendbureau ’s mensen van bepaalde etnische afkomst voor banen uitsluiten, op verzoek van werkgevers.

Samen leven is de kern van beschaving. Maar zijn we in staat tot werkelijk samenleven? Waarmee ik niet assimilatie bedoel met opgave van de eigen identiteit, maar samen leven met behoud van en waardering voor ieders eigen identiteit? Zijn we in staat recht te doen aan het gegeven dat terwijl de natuurlijke eenheid zich weerspiegelt in een heel palet van volkeren, culturen, enz., wij mensen tegen de wil van die natuur ageren en deze geweld aandoen? De wereld schreeuwt om samenwerking, eendracht en samen leven vanwege de hoogstnoodzakelijke aanpak van zeer urgente zaken: klimaat, milieu, landbouw, bevolkingsgroei, voedsel en water. Het is nu meer dan ooit urgent elkaar te vinden inplaats van ons boven de ander te willen verheffen. De geschiedenis leert dat er tijden en plaatsen zijn geweest waarin het realiteit was en geloofsculturen in goede harmonie samenleefden. Als we onszelf deel vinden van beschaving dienen we te (blijven) beantwoorden aan de meest krachtige uiting daarvan, samen te leven en opvattingen die daar tegen indruisen in onszelf te overwinnen.

Onder al ons handelen en denken, ligt een alomvattende universele dimensie die in, door en met ons beweegt, vaak zonder dat we het beseffen. Ons lichaam, ons denken en al onze andere vermogens zijn er een functie van en vallen ermee samen. Die dimensie of oerkracht (ook wel het Onnoembare of Boeddhanatuur genoemd) vindt zijn expressie in alles en iedereen. Het is de werkelijke bron die alles creëert, alles in beweging zet en waaruit we kunnen putten, letterlijk. Het is vrij van eigenschappen, niet te vangen of te begrijpen, ongeboren, oneindig en het sluit niets uit.

In het spirituele proces ‘werken’ we ermee. Beter gezegd, het is dit Onnoembare dat ons aan zet tot bewegen en werken. We geven gehoor aan een innerlijk fluisteren. En het is paradoxaal: deze natuur die we belichamen is dezelfde natuur waarnaar we op zoek zijn. Daarom is het zo’n lastige en ongrijpbare zoektocht en oefenweg. Het is wat we ten diepste zijn.

Een hele belangrijke realisatie is dat je beseft ”dit leven is niet mijn leven”. Een andere is dat je beseft dat aan alles wat je doet en denkt alles en iedereen een bijdrage heeft geleverd. Het duurt vele jaren voordat het allemaal is ingedaald en in je handelen en leven werkelijk tot uiting kan worden gebracht – voorgeleefd zoals we dat noemen. Belangrijk is het zetten van een eerste concrete stap naar het scheppen van stiltemomenten in je leven van alledag. Daarmee begint het, een eerste stap.