Het belang van zelfonderzoek – ken jeZelve
Spiritualiteit staat, zoals Johannes van het Kruis het noemde, ‘afdalen in jezelf’. Hij doelde daarmee op afdalen in je bewustzijn en daarmee in je vermogens tot denken en het geheugen. Afdalen (door meditatie/contemplatie) is een proces van jaren. Tijdens dat proces belanden we in onbekende en ongekende lagen die direct van invloed zijn op ons doen en laten. Zelfonderzoek daarvan in het alledaagse leven is, naast meditatie en de studie van teksten, daarom een van de pijlers van het spirituele pad.
Essentieel op dat pad is dat we geleidelijk steeds helderder gaan zien dat de wereld van nature geen kleur heeft maar dat wij, ieder van ons, die kleur inbrengt. De wereld, het universum is een bewustzijnservaring, een weerspiegeling van de geest, het grote Zelf. Daarin, in die geest, is er geen scheiding, is niets gescheiden van elkaar, is alles één en is alles een reflectie van dat grote Zelf, van eeuwig Licht. Het absolute of eeuwige manifesteert zich in het alledaagse of relatieve. Het eeuwige en onbegrensde ervaren we in ons sterfelijk en qua afmetingen en mogelijkheden beperkt lichaam. Het spirituele pad helpt ons die eeuwigheid te incarneren in lichaam en bewustzijn een daarmee in ons denken en doen.
Het is essentieel daar dagelijks onderzoek naar te doen en te gaan zien hoe ons ego ons handelen stuurt en hoe we dat handelen kunnen afstemmen op het grote geheel, het eeuwige Zelf. Onze gedachten, gevoelens en emoties zijn bewegingen van dat Zelf. De wijze waarop dat Licht door mij heen gaat en mij beweegt, bepaalt mijn denken en handelen. Voor de incarnatie en verdieping is het van groot belang dat ik zoveel mogelijk van mezelf zie en leer kennen. Ken jeZelve. De verdieping die in dat proces door de jaren heen plaatsvindt schept helderheid over mijn grote verantwoordelijkheid en helpt me in situaties steeds beter het juiste onderscheid te maken. En tevens, verantwoordelijkheid daar te laten waar het hoort.
Tijdens mijn eigen trainingsjaren heb ik me veelvuldig verdiept in de betekenis van het verleden op mijn doen en laten. Alles wat we doen en denken heeft een grond in onze familielijn, dat is onze opvoeding, scholing en levenservaringen. Maar tevens werd me op zeker moment duidelijk dat de totale evolutie van universum en mensheid een expressie vindt in…ieder moment van ons leven. Een verbijsterende constatering. Alles maar dan ook alles vindt plaats in een eeuwig Licht dat geen verleden, heden of toekomst kent. En toch werken we in ons dagelijks leven met een verleden, heden of toekomst en manifesteert het Licht zich in ons opstaan, ons dagelijks werken, onze momenten van spanning en vreugde. Het is niet te begrijpen.
Een belangrijk punt van aandacht is dat we ondanks de directe expressie van dat Licht in alle dingen, we dat Licht niet kunnen of mogen aanwenden als excuus of als alibi. Mijn eerste Zenleraar Nico Tydeman Roshi: ‘Zen geeft geen verdienste en kan nooit dienen als excuus’. Daarom ook is het maken van het juiste onderscheid zo van belang. We kunnen in bepaalde situaties gemakkelijk wegduiken ‘achter’ het Licht en doen alsof ons geen blaam treft, maar zo werkt het niet. Zie het geweld door religieuze leiders in landen jegens vrouwen die vervolgd worden omdat ze hun hoofddoek niet of verkeerd dragen. De hele historie van de mensheid door is in tal van kleine en grote kwesties religie als wapen, als verdediging en rechtvaardiging gebruikt. Dat gevaar ligt ook in ons eigen leven op de loer. Theresa van Avila waarschuwde in haar ‘Kasteel van de Ziel’ voor het ‘addergebroed’ in ons bewustzijn doorheen alle stadia van spirituele ontwikkeling. Religie geeft geen gelijk, ergo, religie gaat helemaal niet over gelijk of ongelijk. Het gaat om je plaats- en positiebepaling, om helderder te zien wat je te doen staat, om je motieven en achtergronden voor je denken en doen te onderzoeken. Wat maakt dat ik dit of dat denk? Zelfonderzoek in combinatie met de beoefening van ‘gelatenheid’ – het niet onnodig voeden van wat in je opkomt – maakt ons leven tot een plaats voor een krachtige en waarachtige spirituele praktijk.
(foto: Lin Claessens, Rotterdam )
